गत ४ असोजमा नेपालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली संयुक्त राष्ट्रसंघको ७९औं महासभामा सहभागिता जनाउन न्युयोर्क प्रस्थान गरे । उनले सन् २०२४ मा सञ्चालन हुने संयुक्त राष्ट्रसंघको ७९औं महासभा (यूएनजीए)मा नेपाली मण्डलको प्रतिनिधित्व गरेका हुन् । यस सहभागीले नेपालको वैदेशिक सम्बन्धमा महत्वपूर्ण कोसेढुंगाका रूपमा रहेको छ । यो महासभा सेप्टेम्बर महिनामा धेरै दिनसम्म चल्ने अनुमान गरिएको छ । यस भ्रमणले मुलुकलाई विश्वव्यापी मञ्चमा आफ्नो आवाज उठाउने अमूल्य अवसर प्रदान गर्नेछ । सो समयमा न्युयोर्कमा ओलीको उपस्थिति र यूएनजीएको विभिन्न छलफल र सत्रहरूमा उनको सहभागिताले उनको व्यक्तिगत कूटनीतिक चतुरता मात्र नभई विश्वव्यापी मामिलामा विशेषगरी दिगो विकास, जलवायु परिवर्तन र बहुपक्षीयताजस्ता क्षेत्रमा नेपालको बढ्दो दृढतालाई झल्काउँछ ।
यसरी यूएनजीएको ७९औं सत्र विश्वव्यापी एकताको पुनर्निर्माण र पुनर्निर्माण ः सन् २०३० एजेन्डा र यसको दिगो विकास लक्ष्यहरू एसडीजीमा गति लिने कार्यको मुख्य विषयवस्तुअन्तर्गत आयोजित भएको थियो । यो विषयवस्तु नेपालका लागि विशेष रूपमा सान्दर्भिक थियो । जुन विकासका चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको तर राष्ट्रसंघको एसडीजी एजेन्डाप्रति प्रतिबद्ध छ । सो अवसरमा ओलीको न्युयोर्क भ्रमण र संयुक्त राष्ट्रसंघमा विश्व नेताहरूसँगको अन्तरक्रियाले देशको राष्ट्रिय हितलाई दृढताका साथ प्रतिनिधित्व गर्ने कुरा सुनिश्चित गर्दै दबाबपूर्ण विश्वव्यापी समस्यालाई सम्बोधन गर्ने नेपालको समर्पण झल्काउँछ ।
हाम्रो जस्तो भूपरिवेष्ठित, पहाडी राष्ट्रका लागि संयुक्त राष्ट्रसंघको महासभामा सहभागिता कूटनीतिक औपचारिकता मात्र होइन, बहुपक्षीय कूटनीतिमा संलग्न हुने महत्वपूर्ण अवसर पनि हो । जुन विश्वका दुई ठूला राष्ट्र भारत र चीनबीचको रणनीतिक स्थान र समृद्ध सांस्कृतिक सम्पदा भएको राष्ट्रले सधैं सन्तुलित र स्वतन्त्र परराष्ट्र नीति कायम राख्न खोजेको छ । जुन यूएनजीएले एउटा प्लेटफर्म प्रदान गर्छ । जहाँ नेपालजस्ता साना राष्ट्रहरूले विश्वव्यापी चुनौतीहरूमा आफ्नो दृष्टिकोण साझा गर्न र उनीहरूको आवाज सुनाउन सक्छन् । फलतः विश्व महामारीपछिको पुनःप्राप्ति, युक्रेनमा युद्ध, बढ्दो जलवायु परिवर्तनको संकट, विश्वव्यापी आर्थिक असमानतालगायत अनेकौं चुनौतीसँग जुधिरहेका बेला प्रधानमन्त्री ओलीको ७९औं संयुक्त राष्ट्रसंघको महासभामा सहभागिता महत्वपूर्ण समयमा आएको हो ।
संयुक्त राष्ट्रसंघको महासभामा सहभागिता कूटनीतिक औपचारिकता मात्र नभई बहुपक्षीय सम्बन्ध बिस्तारको अवसर पनि हो
वस्तुतः जलवायु परिवर्तनको जोखिममा परेको र आर्थिक स्थायित्वका लागि पर्यटन र रेमिट्यान्समा भर परेको देशका लागि यी विषयमा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग संलग्न हुनु आवश्यक थियो । जुन ७९औं संयुक्त राष्ट्र महासभाले नेपाललाई दिगो विकासका लागि सन् २०३० एजेन्डा हासिल गर्नका लागि विश्वव्यापी प्रयासमा आफूलाई मिलाउने अवसर पनि प्रस्तुत ग¥यो र अल्पविकसित देशहरू (एसडीसी)लाई बलियो अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको वकालत गर्दै आएको छ ।
यसमा भन्ने नै हो भने मुलुकको सहभागिता बहुपक्षीयताप्रतिको प्रतिबद्धताको प्रतीक पनि थियो । अतः प्रधानमन्त्री ओलीको नेतृत्वले अन्तर्राष्ट्रिय समस्या समाधानका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको महत्वमा निरन्तर जोड दिँदै आएको छ । त्यसमा चाहे त्यो जलवायु कार्य होस्, शान्ति स्थापना होस् वा दिगो विकास होस्, ओलीले सामूहिक विश्वव्यापी कार्यको आवश्यकतामा जोड दिएका छन् । यसरी उनको न्युयोर्क भ्रमणले विश्वव्यापी मञ्चमा समानता र न्यायको वकालत गरिरहँदा विश्वव्यापी शासन संयन्त्रमा सक्रिय सहभागी बन्ने देशको चाहनालाई संकेत गरेको छ ।
विश्व परिपेक्ष्यमा भन्ने नै हो भने ओलीको न्युयोर्क भ्रमणको मुख्य आकर्षण भनेको ७९औं महासभामा सम्बोधन गर्नु थियो । उनको भाषण न्याय, समानता र विश्वव्यापी एकताका सिद्धान्तहरूसँग प्रतिध्वनित थियो । जसले गर्दा जलवायु परिवर्तन, गरिबी र असमानतासँग जुध्न साझा विश्वव्यापी प्रयासको आवश्यकतालाई जोड दिन ओलीले मञ्चको प्रयोग गर्ने अनुमान गरिएको छ । जबकि, भूकम्प र बाढीलगायत प्राकृतिक प्रकोपसँग नेपालको आफ्नै अनुभवलाई ध्यानमा राख्दै ओलीले जलवायु न्यायको तत्काल आवश्यकताको कुरा गर्दा ओलीको भाषणमा विशेष महत्व रहनेछ । उनले कार्बन उत्सर्जन घटाउन र नेपालजस्ता जोखिममा परेका देशलाई जलवायु प्रभावसँग अनुकूलन गर्न सहयोग गर्न विकसित राष्ट्रहरूलाई थप जिम्मेवारी लिन आग्रह गरे । साथै, ओलीले दिगो विकासको महत्वलाई उजागर गर्दै दिगो विकास लक्ष्य हासिल गर्नका लागि प्रयासलाई तीव्रता दिन अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई आग्रह गरे । उनले गरिबी न्यूनीकरण र शिक्षाजस्ता क्षेत्रमा नेपालले प्रगति गरे पनि विशेषगरी पूर्वाधार विकास र स्वास्थ्यजस्ता क्षेत्रमा चुनौतीहरू बाँकी रहेकामा जोड दिए ।
त्यसरी नै ओलीले एसडीजी हासिल गर्न नेपालको प्रतिबद्धता दोहो¥याए, तर उनले नेपालजस्ता अल्पविकसित राष्ट्रहरूलाई उनीहरूको विकास लक्ष्यहरू पूरा गर्न मद्दत गर्न विशेषगरी वित्तीय स्रोत र प्रविधि हस्तान्तरणको सन्दर्भमा अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग र समर्थन बढाउन आह्वान गरे । जुन ओलीको सम्बोधनमा विश्व शान्ति र सुरक्षाका क्षेत्रमा नेपालले ऐतिहासिक रूपमा संयुक्त राष्ट्रसंघीय शान्ति मिसनमा योगदान पु¥याएर महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको क्षेत्र’bout पनि चर्चा गरेको थियो । उनले विश्व शान्तिका लागि नेपालको अटल प्रतिबद्धतालाई दोहो¥याए र शान्तिपूर्ण माध्यमबाट द्वन्द्वको समाधान गर्नुपर्नेमा जोड दिए । त्यसैगरी, ओलीले संयुक्त राष्ट्रसंघलगायतका विश्वव्यापी शासन संस्थाहरूलाई थप प्रतिनिधिमूलक र आजको विश्वव्यापी यथार्थप्रति चिन्तनशील बनाउनका लागि सुधार गर्नुपर्ने आवश्यकता’bout पनि बताए ।
प्रधानमन्त्री ओलीको न्युयोर्क भ्रमण राष्ट्रसंघको महासभामा भाग लिन मात्रै थिएन । यो नेपालका लागि प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूसँगको द्विपक्षीय सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउने अवसर पनि थियो । जुन महासभाको छेउमा ओलीले विश्वका नेता, अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थाका प्रतिनिधि र नेपाली उच्चस्तरका सदस्यहरूसँग धेरै उच्चस्तरीय भेटघाट गरेका थिए । यी बैठकहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्ने प्रमुख क्षेत्रहरूमध्ये एक आर्थिक र विकास साझेदारीलाई बलियो बनाउनु थियो । जसरी ओलीले नेपालमा विशेषगरी जलविद्युत, पूर्वाधार र पर्यटनजस्ता क्षेत्रमा लगानी बढाउनका लागि विभिन्न विकसित र उदीयमान अर्थतन्त्रका नेताहरूसँग भेटघाट गरेका थिए । उनले क्षेत्रीय कनेक्टिभिटी पहलको सन्दर्भमा आर्थिक सहयोगका अवसरहरू हाइलाइट गर्दै दक्षिण एसिया र पूर्वी एसियाबीचको पुलको रूपमा नेपालको रणनीतिक सम्भावनालाई जोड दिए ।
न्युयोर्कमा प्रधानमन्त्री ओलीको उपस्थिति र यूएनजीएको विभिन्न छलफल र सत्रहरूमा उनको सहभागिताले उनको व्यक्तिगत कूटनीतिक चतुरता झल्कन्छ
यी बैठकले विदेशी लगानी आकर्षित गर्न र दीर्घकालीन विकास लक्ष्यहरूमा योगदान पु¥याउनसक्ने आर्थिक साझेदारीलाई बढावा दिन नेपालको सक्रिय दृष्टिकोण झल्काउँछ । त्यसरी नै ओलीको कूटनीतिक पहुँचको अर्को महत्वपूर्ण पक्ष भनेको महामारीपछिको नेपालको पुनःप्राप्तिका लागि निरन्तर अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग प्राप्त गर्नु थियो । जसरी कोभिड–१९ महामारीले नेपालको अर्थतन्त्रमा गम्भीर असर पारेको छ, विशेषगरी यसको पर्यटन क्षेत्र, जुन देशको राजस्वको प्रमुख स्रोत हो । जुन ओलीले अन्तर्राष्ट्रिय नेताहरूसँगको भेटघाटलाई खोपमा समान पहुँच सुनिश्चित गर्न र विकासोन्मुख देशहरूमा आर्थिक पुनरुत्थानका प्रयासहरूलाई समर्थन गर्न विश्वव्यापी सहयोग अभिवृद्धि गर्न वकालत गर्न प्रयोग गरे । उनले नेपालको अर्थतन्त्रमा रेमिट्यान्सको महत्वलाई जोड दिँदै आप्रवासी कामदारको अधिकार र हितको रक्षाका लागि अन्तर्राष्ट्रिय पहल गर्न आग्रह गरे ।
निष्कर्षमा भन्नुपर्दा प्रधानमन्त्री ओली संयुक्त राष्ट्रसंघको ७९औं महासभामा सहभागी हुन न्युयोर्क भ्रमण गर्नु नेपालको परराष्ट्र सम्बन्धका लागि निर्णायक क्षण थियो । जुन भ्रमणले विश्वव्यापी सहयोग र दिगो विकासका लागि नेपालको प्रतिबद्धतालाई प्रकाश पारेको मात्र नभएर विश्व मञ्चमा राष्ट्रिय हितको वकालत गर्ने मञ्च पनि प्रदान गरेको छ । जुन यूएनजीएमा आफ्नो सहभागिता र विश्व नेताहरूसँग आफ्नो द्विपक्षीय बैठकहरूमार्फत ओलीले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको एक जिम्मेवार सदस्यका रूपमा आफ्नो भूमिकाको पुनः पुष्टि गर्दै देशको कूटनीतिक र आर्थिक साझेदारी सुदृढ गर्न मद्दत गरेका छन् । सो भ्रमणले नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धलाई सुदृढ मात्र बनाएको छैन, दिगो विकास, कार्बन उत्सर्जनको मात्रा घटाउने, जलवायु कार्य र विश्वव्यापी सहयोगप्रति देशको प्रतिबद्धतालाई पनि उजागर गरेको छ । यस भ्रमणका उपलब्धिहरूले नेपालको विकास र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा यसको भूमिकामा दिगो प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ ।
