काठमाडौं । गत बिहीबारदेखि लगातार रूपमा परेको वर्षाका कारण निजी क्षेत्रका २० जलविद्युत् आयोजनाका साथै आधा दर्जनभन्दा बढी सरकारी आयोजना प्रभावित भएका छन् ।
बाढी पहिरोको असर जलविद्युत् आयोजनामा परेसँगै हाइड्रो समूहको सेयर बजारमा पनि पहिरो गएको छ । ३ हजार १७ मा रहेको हाइड्रोको इन्डेक्स आइतबार घटेर २ हजार ९ सय ५७ मा झरेको छ ।
यस समूहमा ७१ अंकको पहिरो जाँदा २ दशमलव ३६ अंकले क्षति पुगेको छ । आइतबार ८२ वटा हाइड्रोको मूल्य घटेर राताम्मे भएका छन् ।
क्षतिका बीच हाइड्रो समूहको सेयरमा पहिरो
अविरल वर्षाले जलविद्युत् आयोजनाका साथै प्रसारण लाइनमा पनि क्षति पुगेको छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका अनुसार काबेली कोरिडोर १३२ केभी प्रसारण लाइनको गोदक दमक खन्डको ५१ र ५२ न टावरमा पूर्ण क्षति पुगेको छ । यसैगरी, ५० र ५३ नं. टावरमा आंशिक क्षति भएको छ । यसले गर्दा काबेली कोरिडोरमा जोडिने १ सय ७० मेगावाट विद्युत् राष्ट्रिय ग्रिडबाट बाहिरिएको छ ।
अविरल वर्षाका कारण आएको बाढीले निजी क्षेत्रका २० वटा जलविद्युत् आयोजनामा क्षति पुगेको स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था नेपाल (इप्पान)ले जनाएको छ ।
बाढीका कारण १८ बढी आयोजनामा क्षति पुगेको जनाइएको छ । स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था नेपाल (इप्पान)का अध्यक्ष गणेश कार्कीले विगतको भन्दा फरक र ठूलो बाढी आएका कारण पनि जलविद्युत् आयोजनाहरूमा बढी क्षति भएको बताए । उनका अनुसार अहिलेसम्म प्राप्त भएको तथ्यांकनुसार २० आयोजना प्रभावित भएका र १८ आयोजनामा क्षति पुगेको छ । आयोजनास्थलसँगको सम्पर्क टुटेकाले यो संख्या अझ बढ्नसक्ने उनले बताए ।
जलविद्युत् आयोजनाको पावरहाउस, हेडवक्र्स र सामानहरू बगाउनुका साथै सडक पूर्वाधारबाट विच्छेद भएको इप्पानको तथ्यांक छ । बाढीका कारण कुनै आयोजनामा धेरै क्षति नभए पनि आयोजना जाने पहुँचमार्ग बन्न ६ महिना लाग्नेगरी क्षति भएको उनको भनाइ छ ।
धेरै जलविद्युत् आयोजनाहरू लागत बढ्ने र समयमा सम्पन्न हुन नसक्ने अवस्थामा पुगेको इप्पान अध्यक्ष कार्कीले बताए । बाढीपीडित आयोजनालाई राहत दिनका लागि आयोजनाका सामानमा राज्यले लगाएको २८ प्रतिशत कर हटाउनुपर्ने माग उनले गरे ।
बाढीबाट २ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँबराबरको क्षति भएको आँकलन भएको उनले बताए । गत वर्ष पनि ३१ वटा आयोजनामा क्षति भएको उल्लेख गर्दै इप्पान अध्यक्ष कार्कीले भएका आयोजनाहरूमा सरकारले राहत र भ्याट छुट दिने भने पनि १ वर्ष पूरा नहुँदै फेरि बाढीले क्षति गरेको बताए ।
इप्पानका अनुसार मान्डु हाइड्रोपावरद्वारा प्रवद्र्धित २२ मेगावाट क्षमताको बाग्मती साना जलविद्युत् आयोजना (मकवानपुर पावरहाउस) पूर्ण रूपमा डुबेको छ । बाँध क्षेत्रमा करिब १ अर्ब रुपैयाँबराबरको क्षति भएको बताइएको छ ।
यसैगरी, माउन्टेन हाइड्रो नेपालद्वारा प्रवद्र्धित २२ दशमलव १ मेगावाट क्षमताको तल्लो हेवाखोला जलविद्युत् आयोजनामा करिब २५ करोड रुपैयाँबराबरको क्षति पुगेको छ । गत वर्षको बाढीले क्षतिग्रस्त आयोजना पुनर्निर्माण सकेर सञ्चालनमा आउनै लाग्दा पाँचथर पावरद्वारा प्रवद्र्धित १४ दशमलव ९ मेगावाटको हेवाखोला जलविद्युत् आयोजना पुनः क्षतिग्रस्त भएको हो ।
त्यस्तै, साहस ऊर्जाद्वारा प्रवद्र्धित ८६ मेगावाटको सोलु दूधकोशी जलविद्युत् आयोजनाको हेडवक्र्समा क्षति पुगी उत्पादन बन्द भएको छ । सगरमाथा जलविद्युत् कम्पनीद्वारा प्रवद्र्धित ३ मेगावाटको माइखोला क्यासकेड जलविद्युत् आयोजना, इलाममा बाँध र टेलरेसमा क्षति पुगी उत्पादन बन्द भएको छ । सो आयोजनामा करिब ५ करोड रुपैयाँबराबर क्षति भएको आँकलन गरिएको छ ।
सगरमाथा जलविद्युत् कम्पनीद्वारा प्रवद्र्धित ९ दशमलव ६ मेगावाटको माइखोला जलविद्युत् आयोजना इलाममा पनि करिब ७ करोड रुपैयाँबराबर क्षति पुगेको छ ।
फेमेखोला जलविद्युत् आयोजनाको विद्युत्गृह पूर्ण रूपमा क्षति हुँदा करिब १० करोड रुपैयाँबराबर क्षति भएको छ । त्यस्तै, ५ मेगावाटको सिउरीखोला जलविद्युत् आयोजनाको टेलरेस, इन्टेक र टनेलमा क्षति हुँदा करिब २ करोड रुपैयाँबराबर क्षति भएको दाबी गरिएको छ ।
यसैगरी, ४० मेवाको सुपरन्यादी जलविद्युत् आयोजनाको पहुँचमार्गमा क्षति पुगेको छ । २५ मेगावाटको इलेप खोला तातोपानी जलविद्युत् आयोजनाको पनि पहुँचमार्गमा ठूलो क्षति भएको इप्पानले जनाएको छ ।
२ सय १६ मेगावाटको माथिल्लो त्रिशूली–१ जलविद्युत् आयोजनाको क्याम्प हाउस, पहुँचमार्गमा क्षति पुगेको छ भने तीनवटा कन्टेनर बगाउँदा करिब १० करोड रुपैयाँबराबर क्षति भएको जनाइएको छ ।
५ मेगावाटको हेवाखोला जलविद्युत् आयोजनाको क्रसर पुरिएको, पहुँचमार्गमा क्षति भएको, प्रसारण लाइनको टावर ढलेको, र पावरहाउसमा जडान गर्न ल्याइएका सामग्री बगाउँदा करिब १० करोड रुपैयाँबराबर क्षति भएको इप्पानको दाबी छ ।
त्यसैगरी, सभाखोला ‘बी’ जलविद्युत् आयोजनाको पावरहाउस पुरिएको छ । सो हाइड्रोको बाँधमा क्षति पुगेको छ भने अस्थायी पुल बगाएको हुँदा करिब ७ करोड रुपैयाँबराबर क्षति भएको इप्पानले जनाएको छ ।
सभाखोला ‘सी’ जलविद्युत् आयोजनामा पनि करिब ३ करोड रुपैयाँबराबर क्षति पुगेको छ । त्यस्तै, ८६ दशमलव ५९ मेगावाटको लान्द्रुक मोदी जलविद्युत्मा पहुँचमार्गमा क्षति पुगी करिब ८ करोड रुपैयाँबराबरको क्षति भएको छ ।
सय मेगावाटको सुपर त्रिशूली जलविद्युत् आयोजनाका दुईवटा स्काभेटर, दुईवटा लोडर र तीनवटा ट्रिपर बगाएको छ । यसैगरी, बेलिब्रिज र पावरहाउस स्काभेसन पुरिएको छ । यसबाट करिब २५ करोड रुपैयाँबराबरको क्षति भएको जनाइएको छ ।
२० मेगावाटको लाङटाङखोला जलविद्युत् आयोजनाको बाँध, क्याम्पहाउस र पहुँचमार्गमा ठूलो क्षति भएको छ । यसैगरी, खानीखोला जलविद्युत् आयोजनाको पावरहाउस डुबेको छ भने प्रसारण लाइनको टावर ढलेको छ । स्वीचयार्ड, ड्याम र हेडरेस टनेलमा क्षति पुग्नुका साथै पहुँचमार्ग धेरै ठाउँमा क्षतविक्षत हुँदा करिब १० करोड रुपैयाँबराबरको क्षति भएको जनाइएको छ ।
टुंगुन ठोस्ने जलविद्युत् आयोजनाको पावरहाउस डुबेको, प्रसारण लाइनको टावर ढलेको, स्वीचयार्ड, ड्याम र हेडरेस टनेलमा क्षति पुग्दा १५ करोड रुपैयाँबराबरको क्षति भएको इप्पानको भनाइ छ । यस्तै, १४ दशमलव ९ मेगावाटको मायाखोला जलविद्युत् आयोजनामा पनि २ करोड रुपैयाँबराबरको क्षति पुगेको छ ।
